Vandaag ging ik net als drie weken geleden weer naar de supportdemo voor Extinction Rebellion op de A12 in Den Haag. De politiek treedt namelijk niet daadkrachtig op tegen klimaatverandering en klimaatveranderaars. En dat veroorzaakt enorm veel problemen voor vrouwen en andere groepen in de knel. Vrouwen hebben wereldwijd 14 keer meer kans om te overlijden tijdens klimaatrampen. Ook hebben ze een 80 procent hogere kans om klimaatvluchteling te worden. Dit komt doordat vrouwen vaak afhankelijker zijn van hun directe omgeving om te overleven. Daarnaast ontvangen ze, vergeleken met mannen, onvoldoende informatie en beschikken ze vaak niet over de (financiële) middelen om zichzelf – en de kinderen en ouderen die van hen afhankelijk zijn – te beschermen. (Bron: Ralien Bekkers “Laat vrouwen de klimaatcrisis oplossen” in Oneworld, 18 augustus 2023)
Vrouwen mondiaal
In veel regio’s op het zuidelijk halfrond zijn vrouwen en meisjes verantwoordelijk voor het halen van water en het produceren en bereiden van voedsel. Door droogte, overstromingen, vervuiling, erosie, kaalslag en uitputting van de bodem worden dat steeds moeilijkere taken. Als vrouwen bijvoorbeeld ver moeten lopen naar een waterbron, lopen ze onderweg een groot risico om slachtoffer te worden van seksueel misbruik. Na klimaat- en natuurrampen zijn vrouwen en kinderen kwetsbaar voor ontvoering, mensenhandel en misbruik, leert de praktijk. Jonge vrouwen worden vaak gedwongen om te stoppen met school om op zoek te gaan naar voedsel of werk.
Seksuele uitbuiting ligt op de loer: Uit wanhoop bieden sommigen hun lichaam aan in ruil voor maandverband, voedsel of schoon water. Bovendien neemt door de honger het aantal kindhuwelijken toe: Een uitgehuwelijkt kind betekent een bruidsschat en een mond minder om te voeden. Daarnaast geven moeders hun eigen voeding en welzijn op zodat hun gezin kan eten. Vaak eten ze het minst en als laatst. De druk van het tekort aan eten en geld leidt tot huishoudelijk geweld. (Bron: Rode Kruis, Vrouwen en meisjes: de onzichtbare slachtoffers van de klimaatcrisis, 27 juni 2023)
Vrouwen in Nederland
Ook in Nederland heeft armoede een vrouwelijk gezicht. De overgrote meerderheid van alleenstaande ouders in de bijstand is vrouw. 77,4% van de praktisch opgeleide vrouwen is níet economisch zelfstandig. Dan kun je ook geen zonnepanelen betalen of isolatie van je woning. De fossiele industrie wil steeds maar niet investeren in hernieuwbare energieproductie. De politiek heeft toegestaan dat private winstuitkeringen belangrijker zijn dan het publiek belang van betaalbare energie voor iedereen. Energievoorziening is dus steeds minder vanzelfsprekend geworden, en extra kwetsbaar door geopolitieke ontwikkelingen als de oorlog in Oekraïne. De prijzen die de energiebedrijven rekenen rijzen de pan uit en energie-armoede is een realiteit voor steeds meer mensen.
Niet de lusten of de macht, wel de lasten voor vrouwen
De blijvende inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen, een onevenredig grote zorgtaak voor afhankelijke familieleden bij (alleenstaande) vrouwen en een oververtegenwoordiging van vrouwelijke bewoners in sociale huurwoningen, maakt energiearmoede een probleem dat vrouwen onevenredig hard raakt. Het aandeel van vrouwen die werken in de Nederlandse energietransitie blijft met 22% dramatisch achter bij de rest van Europa. Slechts 4% van die vrouwen zit op besluitvormende posities. (Bron: Mariëlle Feenstra, de energietransitie laat vrouwen in de kou staan)
De investeringen van de overheid om de ook in Nederland al merkbare gevolgen (droogte, overstromingen, noodzakelijke nieuwe energiebronnen) van de klimaatverandering op te vangen gaan heel veel geld kosten. En dus moeten de belastingen omhoog. De fossiele bedrijven krijgen daarentegen juist forse subsidies: Een jaarlijks bedrag tussen de 39,7 tot 46,4 miljard euro, zo bleek recent uit gelekte Prinsjesdagstukken van klimaatminister Rob Jetten.
Change the system
Belangrijke oorzaak van die klimaatonrechtvaardigheid: De patriarchale maatschappij: Het huidige systeem van mannelijke economische en politieke dominantie. Vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen hebben daarin ongelijke rechten en machten. Zij worden daardoor harder geraakt door gevolgen van de klimaatcrisis, én te weinig betrokken bij belangrijke beslissingen over de toekomst. Terwijl juist zij heel hard nodig zijn.
Sowieso moet het economisch systeem in Nederland en mondiaal nodig op de schop. De exploitatie van mens, samenleving en aarde voor privaat gewin versnelde vanaf de westerse kolonisatie van grote delen van de wereld, de Industriële Revolutie en moderne technologie enorm. (Bron: Milieudefensie, 2023)
Marktwerking, private winstmaximalisatie en individuele verantwoordelijkheid voor primaire basisvoorzieningen zijn achterhaalde dogma’s die de maatschappij onmenselijk, de aarde onleefbaar hebben gemaakt. En de toekomst van de mensheid onhaalbaar. Als eerste en ergste voor vrouwen, kinderen en andere gemarginaliseerde groepen mensen. Hoog tijd voor een betere wereld. Voor iedereen.
Veerle Slegers (directeur Feniks)