Op donderdag 25 mei 2023 organiseerden we in Museum De Pont een avond over vrouwen in de kunst. Op het programma stond een quiz door onze oud-directeur Gerda de Vries en een lezing door Marie José Eijkemans. Het was een mooie, inspirerende en drukbezochte avond waarin we o.a. verhalen hoorden over vrouwelijke kunstenaars die tegen de stroming in gingen en vaak ondergewaardeerd of niet erkend werden. Op verzoek van enkele bezoekers plaatsen we hieronder de vragen en antwoorden van de quiz over gender(on)gelijkheid in de kunst, die werd gepresenteerd door Gerda de Vries en in elkaar is gezet door Gerda en Laurens Kleijntjens. De cijfers komen uit de meest recente onderzoeken vanaf 2021. Ten slotte willen we via deze weg ook nog iedereen heel hartelijk bedanken die een vrijwillige bijdrage heeft gegeven voor het werk van Feniks na afloop van de lezing!
Tweederde van het werk dat in musea wordt tentoongesteld is gemaakt door mannen.
Antwoord: niet waar, het is tussen de 80 en 90%. Daarbij hangt werk van vrouwen minder vaak op belangrijke plekken in een museum – zoals de eregalerij – en zijn kunstwerken van vrouwen minder vaak te zien op tijdelijke tentoonstellingen. Opmerkelijk is dat gemiddeld zo’n 70 procent van de studenten op kunstopleidingen vrouw is.
6 van de 118 Nederlandse beeldende kunst-musea hebben een quotum gesteld voor de aankoop en presentatie van kunst van vrouwelijke kunstenaars.
Antwoord: niet waar, het zijn er slechts 3. Het gaat om het Van Abbemuseum in Eindhoven, Museum Arnhem en – voor de hedendaagse collectie – het Fries Museum. Nederland telt volgens het CBS 616 musea, waarvan bij 118 beeldende kunst centraal staat.
Minder dan 10% van de Nederlandse musea heeft een vrouwelijke directeur.
Antwoord: waar, 6% (van de 616 musea = 37). Slechts 28% van mensen in de directies van musea is vrouw.
De totale verkoopwaarde van al het werk gemaakt door vrouwelijke kunstenaars (wereldwijd) is minder dan de waarde van al het werk van Picasso.
Antwoord: waar, internationaal onderzoek laat zien dat veilingprijzen voor schilderijen gemaakt door vrouwen gemiddeld 48 procent lager liggen dan voor kunst gemaakt door mannen. Kunst gemaakt door vrouwen verkoopt minder goed door het simpele feit dat het door vrouwen is gemaakt.
Eén op de vijf kunstwerken op een veiling is gemaakt door een vrouw.
Antwoord: niet waar, het is minder dan één op de tien.
Van de standbeelden in Nederland is minder dan 20% vrouw.
Antwoord: waar, van de 686 personenmonumenten zijn 587 man en 109 vrouw; dat is 16%. Dat blijkt uit een uitgebreide inventarisatie over de periode 1815-2020. Het betreft veelal borstbeelden en in 1/3 van de gevallen gaat het om koninklijke vrouwen. Ook natuurlijk minder straatnamen vernoemd naar vrouwen. Wat wil dit zeggen over onze geschiedschrijving en zichtbaarheid in de publieke/openbare ruimte? Vrouwen zijn onzichtbaar. (ook Wikipedia, Regionaal Archief etc.)
75% van de grote literaire prijzen in Nederland gaat naar mannelijke schrijvers.
Antwoord: waar. Dit geldt overigens ook voor grote kunstprijzen in andere sectoren. Van de 165 bestverkochte literaire werken werden er 25 geschreven door een vrouw. Scholieren lezen voor de lijst in bijna 75 procent van de gevallen een boek van een man. Mannen worden vaker vertaald, vaker gerecenseerd, vaker genomineerd voor prijzen die ze ook vaker winnen. Het Matilda-effect: een fenomeen dat zich overal voordoet: ideeën met een mannennaam erboven worden anders gewaardeerd dan precies dezelfde ideeën onder een vrouwennaam. Sommige vrouwelijk auteurs publiceren hun werk dan ook onder een pseudoniem. Typerend is dat we nog steeds spreken van De Grote Drie. Dit zijn Gerard Reve, Harry Mulisch en Willem Frederik Hermans, terwijl Hella Haasse nog steeds ontbreekt.
Zeer actueel is onderzoek deze week naar grensoverschrijdend gedrag in de danssector. 37% van de professionele dansers heeft ervaring met ongewenste intimidatie of andere vormen van geweld.
Antwoord: niet waar, het is 47%. Opmerkelijk is dat meer dan de helft van de slachtoffers mannen zijn. Dit komt ook doordat op hoog niveau er meer mannelijke dansers zijn en ook hier meer mannen op machtsposities zitten. 53% van alle vrouwen in Nederland maakt in haar leven een vorm van seksuele grensoverschrijding mee tegenover 19% van de mannen.
De oorsprong van de ‘male gaze’ ligt in de filmwereld (Hollywood).
Male gaze = met een mannelijke blik kijken naar vrouwen en naar de wereld
Antwoord: niet waar, komt uit de beeldende kunst (vooral schilderijen) en literatuur.
