Elke dag gebeuren er dingen in de wereld die laten zien waarom we bij Feniks doen wat we doen. We staan graag stil bij wat ons opviel in het nieuws. Om de analyse te maken, achtergrondinformatie te geven en patronen zichtbaar te maken. Dit is onze blik op het nieuws.
De manbox
Waar ik in het begin van de week heel blij van werd, was het filmpje van Jens van Tricht (directeur Emancipator) en Omroep HUMAN, dat vanaf dinsdagochtend rondging op Instagram. Hij legt hierin kort en helder uit over de stereotype normen van mannelijkheid waaraan jongens en mannen zich spiegelen: “Mannen leren dat ze zich moeten houden aan de voorschriften van de ‘manbox’. Het nauwe keurslijf van mannelijkheid dat voorschrijft dat mannen sterk en stoer moeten zijn. Actief, competitief en daadkrachtig. Ze mogen vooral niet vrouwelijk zijn of lijken. Geen mietje. Dus niet huilen, niet onzeker zijn, niet zorgzaam en niet kwetsbaar.” Zoals Van Tricht signaleert is er gelukkig ook een hoopvolle beweging van mannen zoals Lil Nas X en Harry Styles die als rolmodellen de uitdaging aangaan; ze durven af te wijken van de heersende maatschappelijke normen en “spelen met innerlijke en uiterlijke mannelijkheid en vrouwelijkheid”.
Rolmodellen
Diezelfde ochtend sprak ik toevallig met Paul van de Waterlaat, een kunstenaar die eveneens speelt met mannelijkheid en vrouwelijkheid. Hij vormt samen met Haiko Sleumer een kunstenaarsduo dat doorlopend artistiek onderzoek doet naar hoe je (in navolging van Simone de Beauvoir) – door middel van kleding – tot man wordt gemaakt. Ze laten op een creatieve en aansprekende wijze zien hoe we in deze maatschappij bijna alles en dus ook kleding “genderen”, oftewel indelen in de categorieën ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’. Ik herinner me een interview met David Bowie waarin de talkshow-host hem vraagt naar de hakken die hij draagt: “Zijn dat mannenschoenen, vrouwenschoenen of biseksuele schoenen?” Waarop Bowie antwoordt: “They are shoe shoes, silly.” Vanuit deze gedachte ontwerpt Paul speciale rokken en zelfs een jurk voor mannen. Kleding kent geen gender en je zou gewoon moeten kunnen dragen waar je je fijn in voelt. Het gaat erom dat je jezelf kunt zijn. Over mannen in jurken gesproken. Een paar jaar geleden was Rikkert van Huisstede – in jurk – te gast bij een thema-avond van ons mannenemancipatie-project Mans Genoeg. Met zijn succesvolle theatervoorstelling Boys won’t be Boys toert hij al jaren het land rond. In die voorstelling laat een diverse groep mannen zien hoe zij buiten de manbox treden. Ze laten zien dat mannen ook zorgzaam kunnen zijn, lief, kwetsbaar, empathisch, queer, niet van voetbal of auto’s houden, enz. Rolmodellen zoals Harry Styles zijn er gelukkig steeds meer, en ook dichter bij huis!
Mannen als dader
En dat is heel belangrijk want zoals Jens van Tricht ook aangeeft, zorgt die manbox, “die zich verheven voelt boven vrouwen en vrouwelijkheid”, voor heel veel problemen. Om te bewijzen dat ze een ‘echte man’ zijn, gaan veel mannen de eigenschappen die de manbox voorschrijft namelijk overdrijven. En daarentegen hun zachtere kant – die niet mannelijk maar juist vrouwelijk zou zijn – verbergen en onderdrukken. Machismo, haantjesgedrag, toxic masculinity, hoe je het ook wilt noemen, deze overdreven waardering en uiting van mannelijkheid en onderwaardering van vrouwen en vrouwelijkheid, veroorzaakt veel problemen voor zowel vrouwen als mannen zelf. Mannen zijn o.a. oververtegenwoordigd in criminaliteit, geweldpleging en drugs- en alcoholmisbruik. Daarnaast lopen jongens en mannen met dominante of vijandige gevoelens ten aanzien van vrouwen meer risico om pleger te worden van fysiek en seksueel geweld tegen vrouwen (9 op de 10 daders zijn mannen). Verder houden de schadelijke mannelijkheidsnormen uit de manbox verband met agressie en geweld tegen lhbtiq+ personen. En vorige week schreef ik nog waarom ‘Echte mannen ook het klimaatprobleem niet gaan oplossen’. Al het bovenstaande is door onderzoek al ontelbare keren bewezen, maar we hoeven alleen maar de krant open te slaan ter bevestiging. Alleen al deze week las ik over rellende mannen bij een voetbalwedstrijd, seksueel grensoverschrijdend gedrag op universiteiten en in de horeca, de Radboud-rector die vertrok nadat bekend werd dat hij zich schuldig had gemaakt aan seksueel grensoverschrijdende opmerkingen, enz.
Mannen als slachtoffer
Tegelijkertijd zorgt de manbox er ook voor dat mannelijke slachtoffers van bijvoorbeeld huiselijk geweld minder snel serieus worden genomen. Bovendien plegen mannen in Nederland twee keer zo vaak zelfmoord als vrouwen. De manbox leert ons namelijk ook dat we als man-zijnde alles zelf moeten oplossen en dat we zwak zijn als we om hulp vragen. Kortom, het lijkt me vrij duidelijk waarom mannen zelf ook lijden onder de strikte voorschriften van de manbox. Daarom spreken we ook van mannenemancipatie, waarbij ‘emancipatie’ staat voor de bevrijding van rigide, onderdrukkende systemen.
Hoop
Gelukkig zijn er ook in Nederland ontzettend veel goede mensen en organisaties die zich inzetten voor emancipatie en gendergelijkheid. Zo deed ik woensdag mee aan een train-de-trainer van Fairspace, waarbij handelingsperspectief wordt geboden aan omstanders bij (seksuele) straatintimidatie. Ik was daar overigens (helaas) de enige man. Op donderdag ging ik op bezoek bij Rutgers, waar ik samen met Javier Koole werkte aan de doorontwikkeling van de train-de-trainer van LEFgozers. Dit is een methodiek voor professionals om met jongens in gesprek te gaan over mannelijkheid. Diezelfde avond volgde ik een online event van Emancipator voor mannen tegen vrouwenhaat in de politiek. Allemaal prachtige initiatieven die heel hard nodig zijn.
Onderzoek toont aan dat meer gendergelijkheid positief is voor iedereen, ongeacht gender (m/v/x). Het maakt ons gelukkiger en we leven zelfs langer. Ik hoop daarom dat steeds meer mannen beseffen dat het anders moet en zich aansluiten bij de groeiende beweging van pioniers en rolmodellen die zich niet laten indammen door de manbox, maar deze tot de grond toe afbreken.
Laurens Kleijntjens (beleidsmedewerker en projectleider Feniks)